Windows XP Neden Hâlâ Açık Kaynak Değil? (Detaylı Analiz)
Windows 3.1, bizi DOS komut satırından kurtardı. Windows 95, geleceğin geldiğini hissettirdi. Ancak Windows XP‘nin yeri, çoğu kullanıcı için bambaşkadır. O “garip” mavi-yeşil estetiğinin ötesinde, Windows XP, hızlı, son derece kararlı ve kullanıcı dostu bir işletim sistemi olarak hatırlanıyor. O kadar başarılıydı ki, insanlar yıllarca Windows Vista veya 7’ye geçmemek için direndi ve bugün bile bazı niş gömülü sistemlerde yaşamaya devam ediyor.
Peki, Microsoft artık desteklemediği ve üzerinden tek kuruş para kazanmadığı bu efsanevi işletim sisteminin kaynak kodunu neden halka açmıyor? Şirket, MS-DOS 4.0’ın kaynak kodunu yayınlayarak bir emsal oluşturmuşken, Windows XP’yi neden bir tarih mirası olarak koruma altına almıyor?
Bu sorunun cevabı, basit bir “istemiyorlar”dan çok daha karmaşık; içinde yasal labirentler, güvenlik riskleri ve teknik engeller barındırıyor.
Sorun 1: Kodun Tamamı Microsoft’a Ait Değil (Yasal Engeller)
En basit cevap, Microsoft’un Windows XP’nin kaynak koduna sahip olduğu ve onu yayınlamak zorunda olmadığıdır. Ancak asıl sorun, kodun tamamına “sahip” olmamaları olabilir.
MS-DOS 4.0’a kıyasla Windows XP, milyonlarca satır koddan oluşan devasa ve karmaşık bir canavardır. Bu kodun tamamı Microsoft mühendisleri tarafından sıfırdan yazılmadı. İşletim sisteminin çalışması için, ağ sürücülerinden, grafik bileşenlerine kadar birçok farklı alanda, üçüncü parti şirketlerden lisanslanan veya satın alınan tescilli bileşenler içeriyor.
Microsoft’un, Windows XP’yi açık kaynak yapabilmesi için, kodun içinde yer alan bu tescilli parçaların sahiplerinden de izin alması gerekiyor. Yirmi yılı aşkın bir süre sonra, bu şirketlerin bazılarının artık var olmaması veya orijinal anlaşmaların bulunamaması, tüm kodu yayınlamayı yasal olarak imkansız hale getirebilir.
Sorun 2: “Hâlâ Çalışan” Sistemler ve Güvenlik Riskleri
İnanılmaz gibi gelse de, Windows XP hâlâ bazı kritik alanlarda (bankamatikler, fabrika otomasyon sistemleri, tıbbi cihazlar) çalışmaya devam ediyor. Bu sistemlerin yükseltilmesi genellikle çok pahalı veya zordur.
Eğer Microsoft, XP’nin kaynak kodunu tamamen açarsa, kötü niyetli bilgisayar korsanları, kodu detaylıca inceleyerek, bu sistemleri hedef alacak yeni ve yamalanmamış güvenlik açıkları (vulnerabilities) keşfedebilirler.
Daha da büyük bir risk ise, Windows XP’nin, Windows NT çekirdeğini temel alan ilk tüketici işletim sistemi olmasıdır. Yani, Windows 7, Windows 10 ve hatta Windows 11, Windows XP’nin doğrudan torunlarıdır. Bu, XP’nin kodundaki bazı temel bileşenlerin veya mimari mantığın, modern Windows sürümlerinde hâlâ var olabileceği anlamına gelir. XP’de bulunan bir “arka kapı”, Windows 11 için de bir güvenlik felaketine yol açabilir.
Sorun 3: Eski Yazılımların Teknik Engelleri
Tüm yasal ve güvenlik sorunlarını bir kenara bıraksak bile, geriye devasa bir teknik engel kalıyor. 20+ yıllık bir yazılımın kaynak kodunu alıp, günümüzün geliştirme araçlarıyla anlamlı bir açık kaynak projeye dönüştürmek neredeyse imkansızdır. O dönemde kullanılan derleyiciler, bağımlılıklar ve geliştirme ortamları çoktan tarih oldu.
Techneiro Analizi: XP, Microsoft’un “Utanç Verici” Başarısı mı?
Microsoft’un XP’yi açık kaynak yapmamasının ardında, bu yasal ve teknik nedenlerin ötesinde, felsefi bir neden de yatıyor olabilir. Windows XP, Microsoft’un “kullanıcıyı merkeze koyduğu” son harika işletim sistemiydi. Çevrimiçi olabilirdiniz, ancak olmak zorunda değildiniz. Reklamlar, veri toplama (telemetri) veya Microsoft Hesabına zorlanma gibi “sinir bozucu” özellikler barındırmıyordu. OneDrive, Microsoft 365 veya “yardımcı” yapay zeka özellikleri gibi “şişkin yazılımlarla” (bloatware) dolu değildi.
Windows XP’nin kaynak kodunu açmak, sadece eski bir yazılımı değil, aynı zamanda Microsoft’un şu anki “Hizmet Olarak Windows” iş modelinin tam tersi olan bir felsefeyi de gün ışığına çıkarmak anlamına gelir. XP’nin basitliğini ve kullanıcı odaklılığını topluma hatırlatmak, şirketin şu anki veri toplama ve ekosisteme zorlama stratejisiyle doğrudan çelişir. Belki de XP, Microsoft için, “o zamanlar ne kadar iyiydik” dedirten, utanç verici derecede başarılı bir anı olarak kalmalıdır.
Siz de Windows XP’yi özlüyor musunuz? Sizce Microsoft’un bu efsanevi işletim sistemini açık kaynak yapmamasının asıl nedeni nedir: Yasal engeller mi, güvenlik mi, yoksa felsefi nedenler mi? Düşüncelerinizi yorumlarda bizimle paylaşın!
Teknolojinin temelini oluşturan bu gibi karmaşık konuları anlaşılır kılan “Nedir?” serimizin yeni bölümleri için techneiro.com‘u takip etmeye devam edin!
